Kiến trúc Andrea Palladio: bệ cao, nhiều cột, đối xứng

Kiến trúc Andrea Palladio: bệ cao, nhiều cột, đối xứng

Kiến trúc sư hàng “ông tổ”: Andrea Palladio (30. 11. 1508), một kiến trúc sư lỗi lạc của Ý, với các tòa biệt thự nổi tiếng ở thành Venice, mang nhiều ảnh hưởng của kiến trúc Hy Lạp và La Mã.

 

Kiến trúc sư Andrea Palladio
Kiến trúc sư Andrea Palladio

Tất cả công trình của ông đều ở trong Cộng hòa Venetian, nhưng giáo lý của ông, tóm tắt trong bài luận kiến trúc, The Four Books of Architecture, mang lại cho ông sự công nhận rộng rãi. Thành phố Vicenza và Palladian Villas of the Veneto hiện nay đều được UNESCO coi là di sản thế giới.

Mannerism (chủ nghĩa Thủ pháp riêng)

Ngày nay, người ta coi Palladio là cá nhân có ảnh hưởng nhất trong lịch sử kiến trúc Tây Âu. Các công trình nổi tiếng của ông đều tọa lạc tại thành Venice, nhưng các bài giảng của ông, tập hợp lại trong “The Four Books of Architecture”, đã khiến cho ảnh hưởng của ông lan xa ra khỏi thành.

Bìa cuốn 1 của bộ “Bốn pho sách về Kiến trúc”
Bìa cuốn 1 của bộ “Bốn pho sách về Kiến trúc”

Nói về Palladio là phải nhắc qua đặc điểm của thời Hậu kỳ Phục hưng.

Từ nửa sau thế kỷ XVI trở đi, các hoạt động kiến trúc ở Italia lúc bấy giờ chuyển về Venice, một thành phố thương nghiệp sầm uất, một ” bảo tàng lớn” của nghệ thuật Phục hưng Hậu kỳ Ý.

Khác giai đoạn Phục hưng Tiền kỳ và Thịnh kỳ với các công trình kiến trúc thường được áp dụng các yếu tố kiến trúc cổ điển theo đúng nguyên mẫu chuẩn mực, ở giai đoạn Hậu kỳ, các kiến trúc sư lại đưa vào công trình những yếu tố cổ điển nhưng đã có nhiều biến đổi theo phong cách riêng, không theo kiểu truyền thống thường thấy như ở các giai đoạn trước. Vì vậy phong cách kiến trúc Phục hưng giai đoạn Hậu kỳ còn được gọi là Mannerism (chủ nghĩa Thủ pháp riêng).

Tranh của Canaletto vẽ quang cảnh Venice, bạn có thể thấy nhà cửa ở đây mỗi cái một phách mà vẫn hài hòa
Tranh của Canaletto vẽ quang cảnh Venice, bạn có thể thấy nhà cửa ở đây mỗi cái một phách mà vẫn hài hòa

Thời kỳ này, không có nhiều kiến trúc sư hay đốc công, thợ cả nghiên cứu kỹ càng về kiến trúc truyền thống; một số khác chỉ căn cứ vào sách vở nên những hiểu biết về các hình thức kiến trúc cổ điển không được toàn diện, không cơ bản. Đến khi họ sứ dụng những người thợ làm việc thì những người này lại thêm thắt các ý tưởng cá nhân vào; xu hướng tự thêm thắt vào kiến trúc phong cách Phục hưng những chi tiết kiến trúc Gothic cũng là một phần của chủ nghĩa Thủ pháp riêng.

Đặc điểm của kiến trúc thời kỳ này là quy mô nhỏ, xây dựng nhà ở là chính, với hình thức rất kiểu cách.

Kiến trúc sư có thể nói là lỗi lạc nhất của chủ nghĩa Thủ pháp riêng Italia bấy giờ là Andrea Palladio (1508-1580). Tiêu biểu cho kiến trúc Phục hưng Hậu kỳ chính là các công trình theo phong cách Palladio. Từ ông mà người ta có thuật ngữ Palladian trong kiến trúc.

Villa Thiene, công trình của Palladio
Villa Thiene, công trình của Palladio

Các đặc điểm nổi bật của kiến trúc Palladian

Các đặc điểm là

1. Có hàng cột giàu trang trí

Villa Foscari, một trong những công trình tiêu biểu của Palladio
Villa Foscari, một trong những công trình tiêu biểu của Palladio

Có thể nói: Chiếc Villa do Palladio thiết kế cho Nicolò và Alvise Foscari, khi trở về sau chuyến đi cuối cùng ở Rome (1554), là một biểu hiện của sự hoàn chỉnh phi thường đối với những niềm tin lý thuyết của ông.

 

Mô hình villa Foscari của Palladio với hàng cột trang trí.
Mô hình villa Foscari của Palladio với hàng cột trang trí.


2. Các công trình tuân theo một sự đối xứng nghiêm ngặt; nhịp điệu đặc-rỗng-đặc được nhấn mạnh.

Villa Barbaran của Palladio với cấu trúc “đối chan chát”.
Villa Barbaran của Palladio với cấu trúc “đối chan chát”.
Môt hình villa Cornaro, một công trình rất đối xứng của Palladio.
Môt hình villa Cornaro, một công trình rất đối xứng của Palladio.

3. Biệt thự thường được xây dựng trên một bệ lớn, phía trước có những bậc thang dẫn lên

Mục đích xây Biệt thự thường được xây dựng trên một bệ lớn, phía trước có những bậc thang dẫn lên là để nhấn mạnh sự bề thế cho công trình

Villa Rotonda xây trên một bệ cao
Villa Rotonda xây trên một bệ cao
Villa Palladian, một công trình của Palladio, được vào danh sách di sản của UNESCO, có những bậc thang cao ở mặt tiền.
Villa Palladian, một công trình của Palladio, được vào danh sách di sản của UNESCO, có những bậc thang cao ở mặt tiền.

4. Có những cột rất đồ sộ đặt ở hai bên, giữa hai cột to đó có hai cột nhỏ hơn liền với lối vào

Mục đích Có những cột rất đồ sộ đặt ở hai bên, giữa hai cột to đó có hai cột nhỏ hơn liền với lối vào là nhằm lấy lại tỷ xích thích hợp.

 

Trong hình, nhà thờ Redentore với cấu trúc cột lớn “kè” cột nhỏ viền khung cửa… (Các bạn nhớ bấm vào hình để xem bản lớn hơn). Motif này rất tiện nhé: Cột to làm công trình uy nghi, nhưng cột nhỏ để có thể dùng cửa nhỏ, và cửa nhỏ ở gần cột to (nhưng đã có cột nhỏ “bảo kê”) thì trông không mất cân xứng.
Trong hình, nhà thờ Redentore với cấu trúc cột lớn “kè” cột nhỏ viền khung cửa… (Các bạn nhớ bấm vào hình để xem bản lớn hơn). Motif này rất tiện nhé: Cột to làm công trình uy nghi, nhưng cột nhỏ để có thể dùng cửa nhỏ, và cửa nhỏ ở gần cột to (nhưng đã có cột nhỏ “bảo kê”) thì trông không mất cân xứng.

Nói thêm về công trình Redentore

kết thúc một trận dịch chết người vào hè năm 1576, Palladio nhận được đơn đặt hàng làm một nhà thờ ở Venice, do tổng trấn đã thề nếu hết dịch thì làm nhà thờ tạ ơn Chúa đã che chở.

Palladio đã thiết kế cho Redentore một mặt tiền đặc biệt

dựng trên bệ cao, phía trước có bậc thang rộng, thích hợp để tiến hành các buổi lễ trọng hàng năm. Toàn bộ mặt tiền là một sự sắp xếp tinh tế những trụ bổ tường, những hình tam giác lồng vào nhau, và những cột to nhỏ đính liền. Thực ra đây là một mặt tiền kép: một mặt tiền hẹp và cao cho phần trung tâm, với những trụ bổ tường (cột lớn) hai bên, đính sát là hai cột nhỏ để nhấn mạnh lối vào; và một mặt tiền rộng, thấp hơn, lùi ra sau. Tất cả cho một cảm giác về sự giản dị đầy nghiêm trang.

Hàng năm, vào lễ kỷ niệm thành lập nhà thờ Redentore, ngang qua dòng kênh trước mặt, người ta dựng một cây cầu tạm để người hành hương về dự lễ.
Hàng năm, vào lễ kỷ niệm thành lập nhà thờ Redentore, ngang qua dòng kênh trước mặt, người ta dựng một cây cầu tạm để người hành hương về dự lễ.

Nhưng công trình đầu tiên mang lại cho Palladio tiếng tăm lừng lẫy chính là việc tôn tạo tòa thị chính Basilica, ở Vicenza. Với cấu trúc gốc kiểu Trung cổ, được xây hồi 1444, Palladio thêm vào khối hành lang đôi nổi tiếng, vừa nâng được cả tòa nhà đổ, vừa thay đổi hoàn toàn vẻ ngoài của tòa nhà. Chính nơi đây, lần đầu tiên, Palladio dùng cái mà ngày nay ta gọi là Palladian motif: một vòm trung tâm cao, cặp bên hông là hai ô trống chữ nhật nhỏ hơn, thấp hơn.

Tòa thị chính Basilica vớiPalladio motif
Tòa thị chính Basilica vớiPalladio motif

Tượng Palladio bên ô cửa có motif mang tên ông
Tượng Palladio bên ô cửa có motif mang tên ông

Từ thế kỷ 17, phong cách của Palladio lan mạnh ở châu Âu. Thành phố Greenwich của Anh chẳng hạn, có vô vàn tòa nhà kiểu Palladio.

Một tòa nhà ở Greenwich
Một tòa nhà ở Greenwich

Nhưng tác phẩm bắt chước đầu tiên và giống nhất phong cách của Palladio chính là lâu đài Mereworth ở Kent, Anh, của kiến trúc sư Colen Campbell, khởi công năm 1722. Ông chỉ việc làm thêm cái vòm cho cao lên.

Lâu đài Mereworth ở Kent
Lâu đài Mereworth ở Kent

Phạm Phong tổng hợp và dịch

Để lại một bình luận

Email của bạn sẽ không được hiển thị công khai. Các trường bắt buộc được đánh dấu *