Contents
Kiến trúc Baroque (Ba Rốc) là một thuật ngữ dùng để mô tả phong cách xây dựng của thời kỳ Baroque, Ý bắt đầu vào cuối thế kỷ 17, tận dụng những ngôn ngữ của kiến trúc Phục Hưng theo một cách thức mới mang để thể hiện tính chất hùng biện và phong cách của sân khấu, thường dùng để phô trương sức mạnh của Nhà thờ và chính quyền chuyên chế.
Kiến trúc Baroque là gì?
Kiến trúc Baroque (Ba Rốc) là một thuật ngữ dùng để mô tả phong cách xây dựng của thời kỳ Baroque, Ý bắt đầu vào cuối thế kỷ 17, tận dụng những ngôn ngữ của kiến trúc Phục Hưng theo một cách thức mới mang để thể hiện tính chất hùng biện và phong cách của sân khấu, thường dùng để phô trương sức mạnh của Nhà thờ và chính quyền chuyên chế.
Ở thời kỳ này ngôn ngữ kiến trúc Baroque mang tính chất hùng mạnh và những điểm sáng về nghệ thuật để thể hiện quyền lực của nhà thờ và chế độ phong kiến. Phong cách này tạo nên những sự mới lạ về mặt hình ảnh, ánh sáng và bóng với cường độ mạnh hơn.

Phong cách kiến trúc Baroque tiêu muốn thể hiện tiêu biểu nhất là nhấn mạnh hiệu quả ảnh ảo, làm cho chiều sâu sâu hơn, chiều dài dài hơn. Kiến trúc được nhận ra dễ dàng bởi những hình oval đặc trưng. Nó xuất hiện ở hầu như tất cả mọi nơi từ những chi tiết uốn lượn đến các góc nhỏ khuất trên cao.
Lối kiến trúc này mang tính cầu kỳ và chăm chút kỷ lưỡng vào từng chi tiết nhỏ. Ở mỗi chi tiết đều toát lên những vẻ đẹp riêng, sự quyền quý và xa hoa của các phong cách thiết kế này, xây dựng nên các công trình tiêu biểu.
Điểm đặc biệt của phong cách này là nhấn mạnh vào hiệu ứng ảnh ảo, làm cho các thiết kế trở nên sâu và rộng hơn. Phong cách thiết kế này mọi người có thể dễ dàng nhận ra qua những thiết kế hình oval đặc trưng xuất hiện khắp mọi chi tiết.
Với lối kiến trúc này đã tạo nên những công trình hoành tráng và hùng vĩ, ảnh hưởng đến phong cách kiến trúc của châu Âu cũng như trên toàn thế giới với sự đặc trưng tiêu biểu và những giá trị mang lại.
Lịch sử ra đời của phong cách kiến trúc Baroque
Lịch sử ra đời của kiến trúc Baroque thế nào hãy cùng đọc tiếp nhé
Kiến trúc của cách mạng
Kiến trúc Baroque trực tiếp liên quan đến Kháng cải cách – một phong trào trong giáo hội Công giáo, cách tự cải cách chính nó để đáp trả cải cách Tin Lành.
Vào đầu thế kỷ thứ 13, tại Roma, một bộ phận tín đồ của nhà thờ nhận thấy sự mục nát trong tín ngưỡng nên đã đứng lên kêu gọi mọi người cùng cải cách tôn giáo, cùng chống lại những áp đặt khắt khe của nhà thờ. Từ đó, các tín đồ của đạo Thiên Chúa chia làm 2 phe, một bộ phận nhỏ đỏi cải cách lập ra đạo Tin Lành, chống đối lại với Đạo Thiên Chúa chính thống.

Sau hơn 3 thế kỷ dưới các tác động của đạo Chúa chính thống đã ngăn chặn được sự nổi dậy, tuy nhiên sự chống đối vẫn diễn ra âm thầm. Một phong trào chống cải cachs được đưa ra và vô tình tạo dựng nên phong cách kiến trúc Baroque độc đáo.
Sự đang dạng về phong cách và tên gọi: Barroco, Barrueco
Phong trào chống cải cách của giáo hội Roma đã vô tình sản sinh ra đặc trưng của kiến trúc Baroque. Chúng khởi nguồn từ việc Giáo hội Thiên Chúa giáo đã đưa ra một vài chương trình chống cải cách tôn giáo nhằm mở rộng thanh thế, uy tín cho nhà thờ trong dân chúng.
Dưới sự chỉ đạo của Giáo hoàng và giáo hội, ở Roma đã hình thành phong cách kiến trúc Baroque. Baroque có nguyên do từ tiếng Bồ Đào Nha là “Barroco”, tiếng Tây Ban Nha là “Barrueco”.
Chúng tức là những viên ngọc không có quy luật hay có hình thù kì dị, nghĩa là tất cả những gì không tuân theo các quy định về tỉ lệ, mà chiều theo tính khí bất thường của nghệ sĩ. Từ những thay đổi này phong cách kiến trúc Baroque được ra đời được dịch ra là viên ngọc không có quy luật. Tuy nhiên điều này lại khiến mọi người khó nắm bắt được các quy luật và hướng phát triển cụ thể.
Những đặc trưng của kiến trúc Baroque
Đặc trưng của kiến trúc Baroque là tạo dựng nên một khám phá mới về hình dáng, ánh sáng và bóng với cường độ mạnh. Trong kỷ nguyên Baroque, kiến trúc trở nên phức tạp và cầu kỳ hơn trong các nhà thờ nhưng ít thể hiện trong trong các kiến trúc dạng lâu đài

Nếu như đặc điểm kiến trúc thời kỳ Phục Hưng khá cứng nhắc vì thừa hưởng từ Hi Lạp và La Mã cổ đại thì nghệ thuật kiến trúc Baroque hoàn toàn phát triển ngược lại. Phong cách này đặc trưng bởi các họa tiết trang trí công phu, lộng lẫy, tái hiện khung cảnh thoát tục và gợi cảm hứng về đấng siêu phàm.
Đặc trưng của kiến trúc Baroque với “ánh sáng phóng đại, cảm xúc mãnh liệt, thoát khỏi sự kiềm chế và thậm chí là một loại chủ nghĩa giật gân nghệ thuật”. Kiến trúc Baroque không thực sự mô tả phong cách sống của người dân tại thời điểu đó. Tuy nhiên, “gắn bó chặt chẽ với phong trào phản cải cách, phong cách này tái khẳng định và có phần cường điệu hóa chiều sâu cảm xúc của đức tin Công giáo và vinh danh cả nhà thờ và chế độ quân chủ” về quyền lực và ảnh hưởng của họ. Phong cách Baroque như một lời đáp trả đối với cải cách Tin Lành.

Đặc điểm của nghệ thuật kiến trúc Baroque là cái hùng vĩ, lộng lẫy, tráng lệ, sự hưng phấn của tinh thần và những cảm xúc mãnh liệt, sự coi trọng hiệu quả của thị giác, sự hòa hợp giữ hiện thực và hư ảo, sự tương phản giữ bóng tối và ánh sáng, giữ tỉ lệ và nhịp điệu của vật liệu. Đặc trưng của kiến trúc Baroque đạt tới sự thống nhất nghệ thuật với nghệ thuật trang trí hoành tráng, gây ấn tượng mạnh, mặt bằng cầu kì kết hợp với những đường cong lượn mềm mại.

Kiến trúc Baroque là sự vận động liên tục của những bức tường uốn lượn đầy ấn tượng. Lối kiến trúc này thường được thấy trong nhà hát, nhà thờ bằng những không gian kịch tính vốn là kết quả của sự kết hợp chặt chẽ giữa các kiến trúc sư, các nhà điêu khắc, các nhà hội họa cùng tạo ra một kết quả thống nhất và nhận mạnh hiệu quả ảo ảnh với mục đích làm cho chiều sâu sâu hơn, chiều dài dài hơn, những luồng ánh sáng chuyển động và sự âm vang của âm thanh khi được phát ra dù chỉ là một tiếng động rất nhỏ.

– Hình oval là hình chủ đạo đặc trưng của kiến trúc Baroque đòi hỏi sự tỉ mỉ, chi tiết và cầu kỳ này, nó xuất hiện hầu như ở tất cả mọi nơi, từ nét uốn lượn của những dày tường dài đến các góc nhỏ khuất trên trần.
– Ngoài đặc điểm nhận biết là những oval, kiến trúc Baroque còn có những đặc trưng nổi bật khác như những cột thức có kích thước lớn, chồng cao 2 tầng, cửa sổ lớn hình chữ nhật, cửa sổ nhỏ hơn hình vòm hoặc hình oval.
Cửa sổ lớn hình chữ nhật là đặc trưng của kiến trúc Baroque bên cạnh cửa sổ nhỏ hình vòm hoặc nửa vòm
– Các yếu tố kiến trúc rời rạc và không hoàn chỉnh một cách có chủ ý vì nó không tuân theo bất kỳ quy luật cố định nào mà theo cảm hứng của người nghệ sĩ tạo ra nó.
– Đặc trưng của kiến trúc Baroque là sử dụng ánh sáng một cách mạnh mẽ, hoặc là tương phản sáng tối (hiệu ứng tương phản) như ở nhà thờ Weltenburg, hoặc ánh sáng đồng bộ với một loạt cửa sổ như ở nhà thờ Weingarten.
– Sử dụng phong phú các loại màu sắc và hoa văn trang trí (Putti hoặc hình dáng nhân vật làm bằng gỗ) thường được mạ vàng, thạch cao hoặc vữa, đá cẩm thạch hoặc giả hoàn thiện)
– Tranh trần tỷ lệ lớn.
– Mặt ngoài thường đặc trưng bởi những phần nhô cao hướng tâm.
– Nội thất là không gian cho hội họa, điêu khắc và nghệ thuật đắp hình nổi (đặc biệt vào giai đoạn cuối của Baroque).
– Một trong những đặc trưng của kiến trúc Baroque là sử dụng hiệu ứng huyền ảo như trompe l’oeil (một kỹ thuật nghệ huật liên quan đến việc tạo hình ảnh trông sống động như không gian 3 chiều) và sự pha trộn giữa hội họa và kiến trúc.
– Hình dạng mái vòm ở Bayern, cộng hòa Séc, Ba Lan và Baroque Ukraina.
– Cấu trúc mái vòm không tròn như phong cách kiến trúc Roman, cũng không được vót nhọn như kiến trúc Gothic, kiến trúc Baroque thường xây dựng mái vòm theo hình dạng quả lê.
Đặc trưng của kiến trúc Baroque thể hiện vẻ đẹp khác lạ với mái nhà hình vòm quả lê
– Cột tượng thần Marian và thánh Trinity ở các nước Công giáo để tạ ơn sau khi kết thúc mỗi trận dịch hạch.
Đặc trưng của kiến trúc Baroque ở Việt Nam
Baroque của kiến trúc dân gian
Chạm khắc đình làng Việt Nam thể hiện tinh thần công phu, tỉ mỉ của kiến trúc Baroque
Phần để lại tương đối nhiều nhặn hơn cả trong các công trình kiến trúc truyền thống là các chạm khắc đình làng, được xác định là có mặt vào thế kỷ 16, gần như tương đồng thời điểm với kiến trúc Baroque châu Âu. Nếu các kiến trúc thờ tự Phật giáo thiên về tính trau chuốt, kinh điển thì ở rất nhiều ngôi đình làng, mặc dù nhang nhác giống nhau, nhưng mỗi nơi những người thợ thủ công đã tạo tác những sản phẩm điêu khắc độc đáo, trên bức ván cốn, đầu bảy, đầu kèo, cho đến những đầu đao được chạm trổ kỳ khu với tất cả tâm tình.

Nét phóng túng không chỉ nằm ở đề tài: cảnh sinh hoạt như hứng dừa, trai ghẹo gái tắm, cảnh hội hè phồn thực, cảnh thần tiên, mà còn ở lối thể hiện dân dã, giản dị và nhất là hài hoà với tổng thể. Tiếng nói phồn thực hay hóm hỉnh nào cũng có mẫu số chung với tâm thức folklore của cộng đồng làng xã. Nó có dáng vẻ trong đặc trưng của kiến trúc baroque khi tương phản với những chủ đề mực thước, nghiêm cẩn, khuôn sáo của các phạm trù “tứ quý, tứ bình, tứ linh” cho đến đề tài “ngũ thường, ngũ hành” của Nho giáo.

Ngay ở các công trình đình chùa Việt Nam, có thể thấy các yếu tố trang trí kỳ công ở những vị trí khó nhìn, tít trên cao hoặc trong chỗ thiếu ánh sáng trực tiếp của công trình như bộ vì nóc, đầu dư, cốn, gian thờ cung cấm. Nó khác với cách phô trương trong đặc trưng của kiến trúc Baroque châu Âu, vốn đề cao khoái cảm trực diện, tôn vinh sự dư dật. Nó mang tâm thế của nghi lễ thần thánh. Vì thế những bản phục chế của thời “duy vật” lại không thể đạt tới độ hoàn mỹ của nguyên bản.
Kiến trúc Baroque sâu sắc trong kiến trúc nhà thờ Chính Tòa Bắc Ninh
Đặc trưng của kiến trúc Baroque thể hiện trong công trình nhà thờ Chính tòa Bắc Ninh
Toạ lạc giữa trung tâm thành phố, ngôi nhà thờ Chính tòa Bắc Ninh nổi lên với lối kiến trúc Ba-rốc (Baroque) – một phong cách kiến trúc độc đáo được hình thành vào thế kỉ XVI. Chiêm ngưỡng ngôi nhà thờ hơn trăm năm tuổi, ta có thể thấy sự kết hợp khéo léo tài tình bởi nhiều yếu tố nghệ thuật. Lối kiến trúc độc đáo ấy mang đậm cảm xúc linh thiêng, mở ra cho các tín hữu một không gian chiêm niệm, sâu lắng.

Đặc trưng của kiến trúc Baroque độc đáo đem đến cho ngôi Thánh đường hơn 120 tuổi sức sống mạnh mẽ. Sức sống ấy được thể hiện rõ nét qua hệ thống âm thanh và ánh sáng. Nhờ hệ thống trần gỗ đồng bộ, xuyên suốt, cũng như không gian kiến trúc hợp lý tạo cho âm thanh có sắc thái riêng vừa ấm áp vừa trong trẻo. Bên cạnh đó, hệ thống cửa sổ và cửa ra vào được bố trí hợp lý, kích thước vừa phải, tạo nên hệ thống thông gió đồng bộ, thoáng mát về mùa hè, ấm áp về mùa đông. Hơn nữa, các ô cửa kính nghệ thuật tận dụng được tối đa ánh sáng tự nhiên ban ngày, cùng hệ thống đèn chiếu buổi tối càng làm sáng rõ vẻ đẹp của kiến trúc.
Có thể nói, nét nổi bật trong đặc trưng của kiến trúc Baroque là đem đến cho nhà thờ một không gian thoáng đãng và đủ đầy ánh sáng tự nhiên. Chỉ với một diện tích tương đối khiêm tốn, nhưng dù đứng ở vị trí nào trong lòng nhà thờ, chúng ta cũng có cảm giác không gian dường như sâu hơn, dài hơn, rộng hơn so với diện tích thực tế. Bởi vậy mỗi khi bước chân vào sảnh đường chiêm ngắm, nguyện cầu, các tín hữu sẽ cảm thấy như lạc vào một thế giới huyền nhiệm đầy âm hưởng thánh thiêng.
Kiến trúc Baroque mặc dù nổi bật trong những công trình nhà thờ và sức mạnh của tôn giáo nhưng để xem xét những đặc điểm vụn vặt trong những đặc trưng của kiến trúc Baroque thì hiện nay rất nhiều loại hình công trình áp dụng nó như các mẫu biệt thự cổ điển, các mẫu thiết kế lâu đài và ngay cả các công trình dân gian chạm khắc điêu luyện. Gắn với lịch sử của Châu Âu và thế giới, kiến trúc Baroque là một loại hình nghệ thuật mạnh mẽ và phóng khoáng thể hiện sự quyết liệt của dân chúng tôn giáo thời bấy giờ.
Đặc trưng của kiến trúc Baroque ở thế giới
Những so sánh bao gồm
Sự giống nhau và khác nhau bao gồm
Sự giống và khác nhau của kiến trúc Baroque
Sự giống nhau
Với hai phong cách kiến trúc này đều gợi lên thời đại ở châu Âu và những phong cách nghệ thuật gắn liền với từng thời kỳ đó. Cả hai phong cách này đều tạo dựng được những nghệ thuật đặc sắc và có những phong cách đặc biệt trong lối thiết kế của mình. Các chủ đề về kinh thánh và thần thoại Hy Lạp đều ảnh hưởng đến hai phong cách kiến trúc này.
Sự khác nhau
Đối với kiến trúc Phục Hưng nhấn mạnh vào sự cân bằng và tuân theo các quy tắc cụ thể của phong cách La Mã cổ đại. Các trật tự cột được sắp xếp một cách khoa học và nhất quán, các mái vòm tuân theo quy tắc hình bán nguyệt hoặc bán cầu.

Đối với kiến trúc Baroque nhấn mạnh vào lối thiết kế cảm xúc, những cảm quang về các màu sắc, các chi tiết được thiết kế tạo nên một chiều sâu nhất định. Các thiết kế của phong cách này rời rạc tạo nên một sự nổi loại riêng biệt và những kiểu kiến trúc đặc trưng riêng về những hình oval được ứng dụng nhiều.
So sánh đặc trưng kiến trúc Baroque với kiến trúc Rococo
Sự giống nhau và khác nhau bao gồm
Sự giống nhau
Cả hai phong cách thiết kế đều nhấn mạnh vào phần trang trí và những chi tiết trong thiết kế của mình. Cả hai đều tạo nên một phong cách màu sắc với những chi tiết cầu kỳ trong lối thiết kế tạo nên điểm nhấn đặc sắc riêng.

Khác nhau
Đối với phong cách Baroque thường nhấn mạnh đến những chi tiết trang trí từ hình oval. Sự tương phản giữa ánh sáng và bóng tối đều tạo nên cho người xem một cảm giác về sự thiêng liêng, chiều sâu, tả thực trong các thiết kế.

Đối với phong cách thiết kế Rococo vẫn thừa hưởng những chi tiết thiết kế hoàn mỹ và uốn lượn của Baroque nhưng không sử dụng nhiều hình oval mà thay vào đó là các chi tiết uốn lượn nhỏ, nhấn mạnh vào các vật trang trí xung quanh để tạo điểm nhấn cho kiến trúc này.
Một số công trình nổi tiếng sử dụng kiến trúc Baroque
Nhà thờ San Carlo alle Quattro Fontane được xây dựng bởi các kiến trúc sư nổi tiếng hàng đầu trên thế giới. Đây là một công trình kiến trúc mang đậm nét kiến trúc Baroque cổ điển với từng chi tiết được thể hiện tạo cho người ta cảm giác thân thuộc về một thời châu Âu xa xưa.

Quảng trường thánh Pheerô cũng là một trong những công trình kiến trúc nổi tiếng. Quảng trường được xây dựng với phong cách thiết kế của Baroque. Những hàng cột dài và trên mỗi cột là một bức tượng thánh tạo nên những ý nghĩa linh thiêng đặc biệt cho lối kiến trúc này.

Điện Invalides tại Pháp là một công trình kiến trúc mang tính nguy nga, đồ sộ và quyền lực. Đây là một trong những công trình kiến trúc mang kiệt tác của phong cách Baroque với những đường nét thiết kế đặc trưng riêng biệt.

Cung điện Versailles là một công trình kiến trúc vĩ đại xây dựng với kiến trúc Baroque. Từ những lối thiết kế đặc trưng đã tạo nên sự đặc biệt của công trình này và mang đến cho mọi người những cảm giác tả thực sống động.

Thánh đường Karlskirche tại Ý với những thiết kế cột cùng với những mái vòm, những hình oval đặc trưng trong phong cách thiết kế của kiến trúc Baroque mang đến cho mọi người sự tinh tế, mềm mại và những chi tiết đặc biệt của kiến trúc này.
Nhà thờ ST Paul tại Anh là một trong số những công trình kiến trúc tiêu biểu của phong cách này. Những thiết kế trang trí bên trong mang những hình ảnh, màu sắc đặc trưng của lối kiến trúc Baroque với những mảng tường đầy màu sắc.

Phong cách kiến trúc Baroque được tạo dựng nên từ những sự kháng cải và tạo dựng nên một thiết kế với hình thái, phong cách tỉ mỉ, trau chuốt trong từng chi tiết thiết kế, tạo nên một lối kiến trúc đặc biệt và thể hiện được sức sáng tạo tài ba ở thời kỳ đó.